Dünya Tabipler Birliği’nin Eylül 1995, Bali, Endonezya’da yapılan toplantısında kabul edilmiştir.
Giriş
Hekimler, hastaları ve geniş toplum kesimleri
arasındaki ilişkilerde son yıllarda önemli değişikler meydana gelmiştir.
Hekim kendi vicdanına ve hastanın yararına hareket ederken , aynı zamanda
hastanın özerkliğini ve haklarını da garanti etmelidir. Aşağıdaki Bildirge
Tıp mesleğinini onayladığı bazı temel hasta haklarını tanımlamaktadır.
Hekimlerin ve diğer kişilerin veya sağlık bakımıyla ilgili kurumların bu
hakların tanınması ve desteklenmesi konusunda ortak yükümlülükleri vardır.
Yasalar, hükümetler veya diğer kurumlar bu hakları tanımayı kabul etmezse
hekimler bu hakların korunması veya yenilenmesine yönelik uygun önlemleri
almalıdır.
İnsanları ilgilendiren biyomedikal
araştırmalara katılan - tedavi amaçlı olmayan araştırmalar da dahil olmak
üzere - kişiler de herhangi bir hastanın sahip olduğu aynı haklara sahiptir.
İLKELER
1. Kaliteli tıbbi bakım hakkı
a. Her insan ayırımcılık yapılmaksızın yeterli tıbbi bakım görme hakkına
sahiptir.
b. Her hasta herhangi bir dış müdahale olmaksızın özgürce klinik ve etik
kararlar verdiğini bilen bir hekim tarafından bakılma hakkına sahiptir.
c. Hasta her zaman yararına en uygun biçimde tedavi edilmelidir. Uygulanan
tedavi genel kabul gören tıbbi ilkelere uygun olmalıdır.
d. Kalitenin sağlanması her zaman sağlık bakım sisteminin bir parçası
olmalıdır. Özellikle hekimler tıbbi hizmetlerde kalitenin sağlanmasında
sorumluluklarını kabul etmelidir.
e. Özellikle tedavi bakımından hizmet sınırlılığı olan durumlarda potansiyel
hastalar arasında bir seçim yapılması gerekiyorsa, bu seçimin bütün
hastaların hakkını dikkate alarak eşit bir şekilde yapılması gerekir. Bu
seçim tıbbi ölçütlere göre ve ayırım yapılmaksızın yapılmalıdır.
f. Hasta sağlık bakımı sürekliliği hakkına sahiptir. Hekimin hastayı tedavi
eden diğer sağlık kurumları ile koordinasyon sağlama yükümlülüğü vardır.
Hekim ileri tedavi endikasyonu olan durumlarda hastaya yeterli destek ve
tedavi için seçenekler sunmadan uygulanmakta olan tedaviyi sonlandıramaz.
2. Seçim yapma özgürlüğü
a. Hasta özel veya devlet sektöründe olmasından bağımsız olarak hekimini ve
hastanesini veya sağlık hizmeti veren kurumları özgürce seçme ve değiştirme
hakkına sahiptir.
b. Hasta herhangi bir aşamada diğer bir hekimin görüşünü alma hakkına
sahiptir.
3. Kendi kaderini belirleme hakkı
a. Hasta kendi kaderini belirleme ve kendisi ile ilgili özgürce karar
verebilme hakkına sahiptir. Hekim hastayı verdiği kararların sonuçları
hakkında bilgilendirmekle yükümlüdür.
b. Zihinsel yeterliliği olan erişkin bir hasta herhangi bir tanı veya
tedaviye yönelik girişimi onaylama veya kabul etmeme hakkına sahiptir.
Hastanın kendi kararını verebilmesi için gerekli şekilde bilgilendirilmeye
hakkı vardır. Hasta uygulanacak test veya tedavinin amacının ne olduğunu,
bunun sonuçlarının ne olabileceğini, tedaviyi kabul etmeme durumunda
olabilecekleri açık bir şekilde anlamalıdır.
c. Hastanın klinik çalışmalara veya tıp eğitimine katılmayı reddetme hakkı
vardır.
4. Bilinci kapalı hasta
a. Bilinci kapalı veya iradesini ifade edebilme durumunda olmayan hastalarda
hastanın bilgilendirilmiş onayı en uygun zamanda yasal temsilcisinden
alınmalıdır.
b. Yetkili yasal bir temsilcinin olmadığı ve acil tıbbi girişim gereken
durumlarda daha önceden hastanın bu girişimi rededdiğini gösteren bir
açıklaması yoksa hastanın onayı varsayılarak tıbbi girişim yapılabilir.
c. Bununla birlikte bir intihar girişimi sözkonusu ise hekimler her zaman
bilinci kapalı bir hastanın yaşamını kurtarmaya gayret etmelidir.
5. Yasal ehliyeti olmayan hasta
a. Hasta çocuk ise veya yasal ehliyeti yoksa bir yasal temsilcinin onayının
alınması gereklidir. Bununla beraber bu hastalar durumlarının izin verdiği
ölçüde yine de karar alma sürecine dahil edilmelidir.
b. Eğer yasal ehliyeti olmayan hasta rasyonel kararlar verebiliyorsa,
hastanın verdiği kararlara saygı gösterilmelidir. Bu durumda hastanın yasal
temsilcisine bilgi verilmesini reddetme hakkı vardır.
c. Yasal temsilcinin veya hasta tarafından yetkilendirilen kişinin onay
vermeyi reddettiği durumda hekimin görüşü girişimin hasta yararına olduğu
şeklinde ise karar yasal mercilere bırakılmalıdır. Acil durumlarda hekim
hastanın yararına davranacaktır.
6. Hastanın isteğine karşın yapılan girişimler
a. Hastanın isteğine karşın tanı ve tedavi ile ilgili tıbbi girişimler
yasaların izin verdiği ölçüde ve tıbbi etik kuralları gözönüne alınarak
sadece istisnai durumlarda yapılabilir.
7. Bilgilendirme hakkı
a. Hasta kendisiyle ilgili tıbbi gerçekler dahil olmak üzere sağlık durumu
konusunda tam olarak bilgilendirilme ve kendisi hakkındaki tıbbi kayıtlara
ulaşma hakkına sahiptir. Bununla birlikte hastanın kayıtlarında bulunan ve
üçüncü bir kişiyi ilgilendiren bilgiler bu kişinin onayı olmaksızın hastaya
verilmemelidir.
b. İstisnai olarak, eğer hastaya verilecek bilginin onun yaşamı veya sağlığı
üzerinde ciddi zararları olacağına inanılıyorsa hasta
bilgilendirilmeyebilir.
c. Bilgilendirme yerel kültüre uygun olarak ve hastanın anlayabileceği
şekilde yapılmalıdır.
d. Hastalar bir başka kişinin yaşamının korunması için gerekli olmadığı
sürece ve kesin olarak belirttikleri takdirde bilgilendirilmeme hakkına
sahiptir.
e. Hastalar kendileri yerine kimin bilgilendirileceğini seçme hakkına
sahiptir.
8. Gizlilik hakkı
a. Hastanın sağlık durumu, tıbbi durumu, tanısı, prognozu , tedavisi ve
kişiye özel diğer tüm bilgiler ölümden sonra bile gizli olarak korunmalıdır.
İstisna olarak hasta yakınlarının kendileri ilgili sağlık risklerini
öğrenmeleri açısından bu bilgilere ulaşabilme hakkı olabilir.
b. Gizli bilgiler sadece hastanın açık izni veya mahkemenin kesin isteği
üzerine açıklanabilir. Hastanın açık olarak izin vemediği durumlarda bu
bilgiler sadece bilgilendirilmesi gereken diğer sağlık personeline
verilebilir.
c. Hastanın kimliğine ait tüm bilgiler korunmalıdır. Bu bilgilerin korunması
usulüne uygun yapılmalıdır. Bu tür verilerin alındığı insan ürünleri de aynı
şekilde korunmalıdır.
9. Sağlık eğitimi hakkı
a. Her insanın kendi sağlık durumları ve mevcut sağlık hizmetleri hakkında
seçim yapmasını kolaylaştıracak sağlık eğitimi alma hakkı vardır. Verilecek
eğitim sağlıklı yaşam tarzı ve hastalıklardan korunma ve reken tanı ile
ligili yöntemleri içermelidir. Herkesin kendi sağlık durumlarından
kendilerinin sorumlu oldukları vurgulanmalıdır. Hekimleri aktif olarak
eğitim çalışmalarına katılma yükümlülüğü vardır.
10. Onur hakkı
a. Tüm tıbbi bakım ve eğitim sürecinde hastanın onuruna ve özel yaşamına
onun kültür ve değerleri gözönüne alınarak saygı gösterilmelidir.
b. Hastalar son bilgilerin ışığında acılarının dindirilmesi hakkına
sahiptirler.
c. Hastalar yaşamlarının son döneminde insanca bakılıp onurlu bir şekilde
ölme hakkına sahiptirler.
11. Dini destek hakkı
Hasta kendi dinlerine uygun bir dini temsilcinin ruhi ve moral tesellisini
kabul veya reddetme hakkına sahiptir.